Eerlang kwam ik in het bezit van een kaartje,(*) voorstellende het Plan van het hoofdtreffen, bij Oudenaarden, voorgevallen den 11 july 1708.
Het geraakte wat 'ondergesneeuwd' in mijn verzameling 'historische varia', tot mijn aandacht via de media gevestigd werd op de herdenkings-initiatieven die door de stad Oudenaarde op het getouw werden gezet naar aanleiding van 300^ste verjaardag.
Dat leidde tot een voortreffelijke website, een boeiend en knap geïllustreerde uitgave : ‘Oudenaarde 1708, een stad, een koning, een veldheer’, en in het stadhuis liep een tentoon-stelling gewijd aan hetzelfde thema. Topstuk van de tentoonstelling was ongetwijfeld de kamerbrede maquette van de stad Oudenaarde, in 1747 gemaakt op basis van de opmetingen door militair ingenieur Vauban en eigendom van het Musée des Plan-Reliëf in Parijs. Nooit eerder heeft ze de Franse bodem verlaten.

(*) Het kaartje, ca. 15 op 21 cm, oorspronkelijk in drie gevouwen, blijkt afkomstig te zijn van een in 1716 te Amsterdam verschenen vertaling (door een zekere W.v.P) van: J. Lamigue, Histoire du Prince d’Orange et de Nassau, Leeuwarden, 1715. In deze editie komen aanvullingen voor door François Halma, de uitgever van het origineel die de kaarten herbruikt heeft. Op de oorspronkelijke kaart, getiteld “Plan de la bataille proche d’Oudenaarde”, lezen we dat de gravure in 1714 is gemaakt door Gilles Brakel.
Deze toelichting danken we aan dr. Jan Vandeburie, Lecturer in Later Medieval History aan de University of Laicester, die we zeer erkentelijk zijn voor deze spontaan meegedeelde informatie.

Wat was de aanleiding tot de slag bij Oudenaarde ?

Toen in 1700 de Spaanse koning Karel II zonder troonopvolger stierf kwam het rijk in handen van Filips van Anjou, kleinzoon van de Franse koning, Lodewijk XIV. Daardoor ontstond in heel Europa een grote politieke crisis. De andere grootmachten, waaronder Engeland, vreesden het ontstaan van een Frans-Spaanse Europese supermacht en trokken ten strijde tegen Frankrijk.
Dit conflict staat bekend als de Spaanse Successieoorlog die duurde van 1701 tot 1714.
Verschillende confrontaties werden toen met hun enorme legers uitgevochten. Het treffen bij Oudenaarde op 11 juli 1708 was een van de belangrijke veldslagen. Bijna 180.000 soldaten stonden in de omgeving van Mullem, Huise, Heurne en Eine tegenover elkaar. Het landschap speelde een belangrijke rol bij het verloop van de slag: in het gesloten landschap in de buurt van de beken (Leedsebeek & Rooigembeek,en zuidelijker de Marollebeek en Diepenbeek) met de vele haag- en boskanten verliep het gevecht heel chaotisch. De rug van de Rooigemkouter en de hoge rug van de Ast in Mullem fungeerden dan weer als uitzichtpunten voor de Franse troepen.

John Churchill, de hertog van Marlborough (voorvader van Winston Churchill, en lijdend voorwerp van het populaire Franse volksliedje Marlbrough s'en va-t-en guerre) voerde het bevel over de geallieerde legers, ca. 80.000 man sterk. Tot de geallieerden behoorden naast Engeland, een aantal Duitse vorstendommen zoals Pruisen en Hannover, en de Zeven Verenigde Provinciën. Zijn belangrijkste ondergeschikte, tevens een goede vriend, was de aanvoerder van het keizerlijke leger, prins Eugenius van Savoye.

De twee Franse aanvoerders daarentegen maakten constant ruzie: Lodewijk Jozef, hertog van Vendôme was een ervaren en door de wol geverfd krijgsman, terwijl de hertog van Bourgondië heel wat minder ervaring had. Hij dankte zijn positie aan het feit dat hij de kleinzoon was van de koning, Lodewijk XIV van Frankrijk.

Het Franse leger, ca. 95.000 man sterk, had ongetwijfeld de bovenhand kunnen halen, maar door taktische blunders en de slechte verstandhouding tussen de twee bevelhebbers verspeelde het roemloos zijn kansen. Om een onduidelijke reden werd ongeveer de helft van het Franse leger in reserve gehouden en nam helemaal niet deel aan het gevecht. Tegen de avond moesten ze zich verslagen terugtrekken richting Gent.
De Fransen verloren ongeveer 15.000 soldaten (waarvan 8.000 krijgsgevangenen) en 25 kanonnen, terwijl de Geallieerden minder dan 3000 man verliezen te betreuren hadden, waaronder slechts 175 Britse infanteristen.